|
Бу оят Зотур-риқоъ ғазотида тўртинчи ҳижрий сананинг жумодул-уло ойида нозил бўлганди. Ибн Исҳоқ ривоятида ва Ибн Ҳишомнинг «Сийрат»ида шундай дейилган.
Ибн Можадан бошқа муҳаддислар Зотур-риқоъда Пайғамбар с.а.в. мана бундай намоз ўқиганларини ривоят қилганлар: «Бир тоифа Пайғамбар с.а.в. билан бирга саф тортиб, иккинчи тоифа душман билан жанг қилиб турган. Пайғамбар с.а.в. саф тортган тоифа билан бир ракат ўқиб, жойларида туриб турганлар. Сафдагилар ўзларича намозларини тугатишиб, душман билан жанг қилишга кетганлар. Кейин иккинчи тоифа келган. Улар билан намознинг қолган ракатини ўқиганлар. Улар ҳам ўзларича тугатганлар. Пайғамбар с.а.в. улар билан бирга салом берганлар».45
Намознинг бошқа шаклларини баён қилувчи бошқа ҳадислар ҳам бор. Модомики, ҳадис саҳиҳ экан, уларнинг ҳаммаси тўғри бўлаверади. Намозни ўша ҳадисларда баён қилинган шаклда адо этиш дуруст бўлаверади.
Учинчиси, душман билан уруш қилиниб турган ҳолат. Бу ҳолатнинг ўзи икки ҳолатга бўлинади.
а) Агар хавф қаттиқ бўлса, душман мусулмонларга қарши ҳужум қилиб турган бўлса, жанг давом этаётган бўлса ва айни пайтда оёқда туриб ёки отни минган ҳолда намоз ўқиш имкони бўлса, намоз ишора билан ўқилади. Бош саждада рукуъдагига нисбатан кўпроқ эгилади. Агар имкони бўлса, мана шу қаттиқ хавф намози ўқилади.
فَإنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُكْبَاناً
(Энди агар (душман ҳужумидан) хавфда қолсангиз, пиёда ёки отлиқ ҳолингизда (ибодат қилаверингиз!)).
Ибн Можа Ибн Умардан ривоят қилади:
«أَنَّ النَّبِيَّ A وَصَفَ صَلاَةَ الْخَوْفِ وَقَالَ: فَإِنْ كَانَ الْخَوْفُ أَشَدُّ مِنْ ذَلِكَ فَرِجَالاً أَوْ رُكْبَانًا»
«Пайғамбар с.а.в. хавф намозини тавсифлаб туриб: Агар хавф ундан ҳам қаттиқроқ бўлса, оёқда туриб ёки (от) минган ҳолда ўқилади», дедилар. Яъни, Пайғамбар с.а.в. Нисо сурасидаги хавф намозини тавсифлаганлар. Агар хавф ундан ҳам қаттиқроқ бўлса, деган гаплари Бақара сурасидаги оятга ишора.
Мана шу ҳадис Бухорийда Бақара сурасининг тафсирида мана бундай лафз билан келади:
76-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232